---

Klokken roepen ons op om in vreugde en vrolijkheid blijde gebeurtenissen te vieren zoals dopen en huwelijken, maar ook om onze steun en hoop te betuigen op ogenblikken van pijnlijk afscheid zoals het overlijden van betreurde nabestaanden.

Hun gelui heeft honderden jaren de mensen opgeroepen om samen te komen en hun steun te betuigen in vreugde en verdriet.

Het weghalen van onze kerkklokken tijdens de tweede wereldoorlog, en hun terugkeer, zijn een goed kader om onze klokken beter te leren kennen.

De klokken werden in vier klassen onderverdeeld :

• A : klokken gegoten na 1800
• B : klokken gegoten in de XVIIIe eeuw
• C : klokken gegoten in de XVIIe eeuw
• D : nog oudere klokken

Bij het weghalen van de klokken mocht elke gemeente haar oudste en haar lichtste klok behouden.
En zo begonnen de klokken van onze dorpen tussen 16 september 1942 en 12 februari 1944 hun trieste reis naar het klokkenkerkhof van Hamburg.

---

Gemmenich : de parochiekerk St Hubertus had drie klokken van 98, 80 en 40 cm diameter. Zij dateerden van 1737, 1726 et 1811, deze laatste werd hergoten in 1831. Die van 1737 werd gegoten door Fr. Chaudoir, die van 1726 door Johannes Franssen en die van 1811 vermeldde Peiper. De Chaudoir-klok van 1737 droeg het inschrift :
"Franciscus Caesar Constantinus Comes de Hoensbroech Ab Oost Scholasticus Aquensis Me Refundi Librarum Ponderis Anno 1737 Curavit".
wat betekent "Franciscus Caesar Constantin graaf van Hoensbroech van Oost, scholaster van Aken, liet mij hergieten in 1737". Dit inschrift houdt in dat het over de grote tiendklok ging. (1)

De Franssen-klok van 1726 droeg het inschrift :
"Sankt Hubertus Heisch ich, die Lebendige rufe ich und die Doodten begrabe ich, Johannes Franssen goss mich 1726" wat betekent : " Ik heet Sint Hubertus, de levenden roep ik en de doden begraaf ik, Johannes Franssen goot mij in 1726".

Deze klok is gescheurd in 1942; na de terugkeer in 1948 werd zij hergoten met een bijkomend inschrift:
"Im Weltkrieg 1942 Zerbrochen im Frieden des 2. Vatik. Konzils 1964 reconstituiée-Te Deum Laudamus. Te sancta confitetur Ecclesia. Meine Paten : Mathieu Panitzke u. Marguerite Crützen. Dank der Familien Ahn-Goebels, Austen-Wiertz, Fallentheyn-Fischer, Flas-Cremetr, Flas-leisten, Langohr-Danthine, Nix-Possen, Nyssen-Spirlet, Rampen-Hofmanns, Joseph Schmets, Schyns-Corman und edr Kgl St Hubertus Schützen. Dank meinen Paten Mathieu Panitzke und Marguerite Crützen". De klok werd hergoten in gieterij Sergeys in Leuven.

Om de verloren gegane derde klok, de Peiper-klok, te vervangen liet de gemeente in 1964 een klok gieten met als inschrift :
"Je suis dédiée à Notre-Dame, Mère du Sauveur. Mère de Dieu, et je vous redis comme à Banneux : Priez beaucoup. Mes Parrains : Leopold Kever et Pia Pelzer".

---

Hombourg : in een verslag van het bezoek van de aartsdiaken in 1658 is vermeld dat er in Hombourg twee klokken waren ; de een behoorde aan de gemeente en de andere was een tiendklok.
De klok die gegoten werd in 1824 had een diameter van 96 cm maar werd in de inventaris van 1940 geklasseerd in categorie B. Haar gewicht werd gesteld op 670,5 kg, maar werd in Hamburg gecorrigeerd tot 726 kg. Ze droeg het chronogram:
"Jo.Jo. LauDem eXCeLsi VoCIfero vocor maria.Scissa fUIt sUbIto haeC CaMpana IdeoqUe refUsa. nUDa bonis opIbUsqUe treMens aCCLesla fLeVit ECCe patrinUs aDest fUrtenberg hIC arrIpIt aUrUm aDIUVat egregle fabrIcae sUCCUrrIt aMenter. fLoreat eXCeLLentIa sUa et faMILIA dIU aC LiberlIs DoMInus ChaIneUX. ECCe MatrIna DeVota IosephIna ChaIneux N.J. Mambour Pastor in Hombourg et N.W. Eymael Vic. J. Langhoor Mayeur, M.J. Franssen Echevin, J.G. Duyckaerts Magers,Marguiillers" - "Me fondirent les frères Geulard"
Wat betekent : "Ik verkondig de lof van zeer hoog. Ik heet Maria. Ik werd brutaal gespleten en opnieuw gegoten. De kerk had goed noch middelen, beefde en weende. Daar verscheen als peter H. Furstenberg. Hij verschafte, verzamelde het goud, hielp op uitzonderlijke manier de onbemiddelde kerk. Lang leve zijne excellentie, zijn familie en de vrijgevige Mr. Chaineux. Daar is de vrome Joséphine Chaineux, N.J. Mambour pastoor van Hombourg en N.W. Eymael, vicaris, J. Langhoor burgemeester N.J. Fransen schepen, J.G. Duyckaerts Magers rekeninghouders" - "Broeders Geulard hebben mij gegoten".

Gieterij Fr. Chaudoir (Luik) leverde aan Hombourg ook een klok van 30 kg met inschrift: "F. Chaudoir Me Conflavit Leodii 1748" ce qui signifiait : "F.Chaudoir goot mij te Luik 1748".

Een derde Hombourgse klok met ongekend gewicht had een diameter van 84 cm en werd in groep C geklasseerd. Deze klok werd geschonken door Mijnheer von Furstenberg en had als inschrift :
"Brictius heisch ich, Levache von Luttich gosse mich. Seine Excellentz von Furstenbergh adhier gaff mich. Zur Ehre Gottes laüte ich A(nno) 1728".
Wat betekent "Ik heet Brictius, Levache uit Luik goot mij. Zijne excellentie von Furstenberg schonk mij. Ter ere van God luid ik, jaar 1728 ".

De laatste twee klokken kwamen ongeschonden terug in Hombourg op 1 mei 1947.

---

Montzen : de parochiekerk St Etienne had 3 klokken in 1942.

De kleine klok dateert van 1209. In de nota's van pastoor Birven vinden we "… deze klok wordt "kapittelklok" (tiendklok) genoemd, zij bestond in 1392. Zij werd hergoten in 1666 door Grognard in Luik en in 1687 door Christobal Trier. In 1700 is ze gescheurd en hergoten door Grognard in Luik. Deze klok heet "Maria" en hangt in de kleine toren.

In Hamburg werd het inschrift ontdekt :

"O+REX+GLORIAE+VENI+CU+M +PANA+ESU+ANNO+DNI+M°+CCC°+LCXXXXX"

Wat betekent "O Koning van heerlijkheid kom met uw vrede". Omdat ze werd beschadigd tijdens het transport, kwam ze pas terug in Montzen in 1948. Haar klank is de "la".

In 1811 werd in Montzen zelf een klok gegoten door Clément Drouot van Romain-sur-Meuse (1770-1821). Deze klok had een diameter van 100 cm, zij droeg het inschrift van haar peter N.G. Brandt (advocaat) en haar meter baronnes Anna Maria Louise de Sluse, die de echtgenote was van de de eigenaar van kasteel Broich (Charles Henri de Broich). Het volledige inschrift was:
Parrain : M.J. Avocat Marraine : M.A.L. Baronne de Sluse de Hopertingen épouse de C(Charles) H(Henri) de Broich de Brouck. Clément Drouot m'a fait à Montzen. A.Heydendael étant curé et B. Schever, Maire. Refecta vocem novo recepi Deze klok heeft de klokkentoren van Montzen niet verlaten. Haar klank is de "fa".

De derde klok (de bas) werd gegoten door Vanaerschodt in Leuven in 1886. Ze heeft een diameter van 125 cm en werd gedopt door deken Lamberts op 2 augustus 1886. Haar inschrift:
"Parrain : Henri Kücks : Marraine : Me C. Ernst et Mlle A. Loop. Curé N. Lamberts, H. Xhaflaire Bourgmestre A.L.J. Vanaerschodt Mafor (le plus âgé) et filius successores Aug. Vanderhhzeyn. Lovanii 1886 ". Deze klok werd door de Duitsers weggehaald in 1942 en kwam terug in Montzen op 19 april 1947. Haar klank is de "mi".

---

Moresnet : de parochiale kerk St Remy had drie klokken. Twee daarvan werden gegoten door gieterij Vanaerschodt in Leuven, ze werden in groep B gecatalogeerd; van de derde kent men noch de gieterij, noch het jaar, zij kwam in groep A.

De grootste klok werd in Hamburg geschat op 868 kg, maar was onbruikbaar bij haar terugkeer in Moresnet in 1947. De parochie verving ze in 1985 door een nieuwe klok "parrainée par tous les paroissiens-St Remigi ora pro nobis-Anno 1985", vertaald: "geschonken door alle parochianen van St Remigius bid voor ons 1985".

De oude klok staat nu op het kerkplein. Haar inschrift "O Rex Gloriae, Veni Cum Pace" betekent : o koning in de heerlijkheid, breng ons uw vrede.

---

Moresnet-Chapelle : de twee klokken van het Franciscaner klooster werden weggevoerd door het Nazi-regime en kwamen nooit terug.

In 1954 was er een belangrijke gebeurtenis in Moresnet. De bewoners waren getuige van de installatie van twee nieuwe klokken ter vervanging; de twee bronzen klokken werden in Moresnet-Chapelle gegoten door de Leuvense gieterij Sergeys en wogen resp. 233 en 133 kg; ze kostten 40611 BF; de afbeelding op de klokken:

---

Plombières : de twee klokken van de Hemelopname Parochie werden geschonken door de familie Paquot, ze wogen resp. 350 en 55 kg. De grootste klok was afkomstig van de St-Walburgis kerk in Luik, maar werd in reserve bewaard in een loods tot 1934 omdat ze te groot was om in de toren van de oude kerk opgehangen te worden.

Inschrift :
"Quando fui formata Godesclcus… vocata. Qui sequitur finem respice… Respice in servos tuos et in opera tuo Domine M.F.G.H.".

Beide klokken werden in A geklasseerd. De grootste klok mocht toch blijven hangen in 1942, omdat men de toren zou moeten afbreken hebben om de klok te verwijderen.

---

Sippenaeken : een van de klokken dateerde van 1783 en werd in groep C geklasseerd. De tweede meet 72,5 cm en werd B geklasseerd.
Beide klokken kwamen onbeschadigd terug uit Hamburg.